ميمه اي ها

غربت عوالم خودش را دارد. از دلتنگي معمولي شروع مي شود تا  هجوم خاطراتي كه سراسر دل را پر مي كند. اكنون به اين درد گرفتاريم. هر ازچندگاهي به خود سرمي زنيم و از موضع عافيت، افكاري رنگارنگ را از خود بر جا مي گذاريم. شروع کردم این نوشتار را در پرشين بلاگ در تابستان سال 83 و ادامه آن در همین جا.
علی وطن خواه
گرامي باد ياد شهیدان احمد و محمودنیکونام، مصطفی و هوشنگ شبان، اصغر، محمود، رضا،حمید، علیرضا ایراندوست، بیکی حسن، بیکیان،محمدرضازمانی،خادم ،اصغریان ،رامین شهیدی، جعفری،خوبان، حسین،مهدی و محمدرضا اسماعیلی، کاشي پز، بیژن ظهرابی، معینیان، پهلوان،مسافری، متقی، توکل، اسد،رمضانزاده، ابرام، شهیدان هاشمی و هاشمیان،سراجی، محمودی ، واحدی ، نادیان، دستبرد، بیگلری و زاهدی

پيوند گويش ميمه اي با ديگر زبانهاي آريايي

 يكي از خصوصيات زبان ميمه اي ، رابطه و پيوند بسياري از كلمات و واژگان آن با زبانهاي باستاني ايران از جمله زبانهاي( مادي، اوستايي، پارسي باستان ،پارسي ميانه و برخي از زبانهاي هندي و اروپايي) است. جهت آشنايي با ارتباط زبان ميمه با ساير زبانهاي پارسي قديم مقايسه اي بين بعضي از واژگان اين زبان با زبانهاي ديگر انجام شده كه  به تعداد ي از مشابهات اشاره مي شود.

+ آروس: (arus) به معني عروس كه واژه اي پارسي از ريشه اوستائي است .

دميزاد: (adamizad) نخستين انسان ، نخستين آفريده خداوند ، گرفته شده از واژه اي اوستائي (آيدامن aydaman)       و   (ايدامن eyudaman) به معني انسان .

+   ُاوزون(ozuon) : زبان ،  از واژه zuwanدر پارسي ميانه گرفته شده است .

داردِم (dardem)  : داشتم ، اين واژه همريشه با darayat در پارسي باستان است .

پَره (pera) : به معني پسرك ، دگرگون شده واژه پهلوي اشكاني puhr .

+ مايه(mayeh) : جنس ماده از ريشه mayagدر پارسي ميانه باختري .

+ هاما (hama): به معني ما از واژه دگرگون شده amahدر پارسي ميانه در زبان پارسي ميانه كه بازمانده واژه tauhmaدر پارسي باستاني است.

بُ (bo) : بود ، همريشه با baw در زبان اوستائي .

+ دورو (duru) : دروغ ، همريشه با واژه drow در پارسي ميانه .

لو (lu) : روباه ، همريشه با كلمه luba در زبان اوستايي .

+ اِزمَه (azmah) : هيزم ، از واژه اوستائي ازمه (azmah) .

+ سُو (so) : سيب ، از واژه پارسي باستاني  سوبا(sobo) .

+ كويه (koyah) : كجاست ، از واژه باستاني  كايا(kaya) .

+ وَچَه(vacah) : بچه، از واژه پارسي باستاني ،وچه(veceh) .

+ هِشو(hesuv) : ديشب ، از واژه زرتشتي ، هادبشو (hedbesuv).

+ اَمشو (amsuv) : امشب ، از واژه زرتشتي ، اِمشو (emsuv) .

+جر(jer) : زير ، از ريشه پارسي باستاني ، جِرت (jert).

+ زونون (zonon) : مي دانم ، از واژه پارسي  ميانه ، زونامون (zonamon) .

+ زُماد (zomad) : داماد ، از ريشه واژه پهلوي ، زوما (zomma) .

+دُندوُن (donduon) : روزنه و هواكش تنور نانوائي ، از واژه پهلوي باستان ، دِمادُن (demadon).

+ منقاش (mangas) : ابزاري است براي چيدن مو ، از ريشه اوستائي ، مُكاس (makkas).

+ چوندر (cundar) : گياه چغندر ،‌از ريشه پهلوي باستاني ، چوندارد (condard).

وره (vareh) : بره گوسفند ، از واژه زرتشتي ، وره (vareh).

+ كشِمش (kesmes) : كيشميش ، از واژه اوستائي ، كژَمِژ (kejmej) .

+ نهدُا (nohda) : عدد 9 ، هم پيوند با nawa در پارسي  باستان .

+ آتاژنون (ataznon) : تاخت وتاز ،  مي تازم همريشه با واژه تاچنِتنtacinten  در زبان پارسي باستان .

+ اَبي (abi) : ديگر، هم پيوند با didدر زبان پهلوي اشكاني.

+ واپرسون (vaperson) : مي پُرسم ، از واژه زرتشتي ، واپرَسامُن (vaparsamon) ، هم پيوند با prsa در پارسي باستان.

+ خوار (xar) : نرم و آسان ، همريشه باخوارُك xvarok  در زبان پهلوي و xvarih در زبان پارسي باستان .

+ وارون (varoun) : باران همريشه با aran در زبان پهلوي ، وارون varon در زبان اوستائي .

+ كيِ بُنو (keibonu) : كدبانو ، همريشه با katakbanuk در زبان پهلوي .

+ ورف (vorf) : برف ، دگرگون شده واژه وافر vafr در زبان پهلوي .

+ مره (merah) : شوهر ، همريشه با mirak در زبان پهلوي .

+ تي (ti) : خار ، همريشه با تيك tik در زبان پهلوي .

+ واج (vaj) : صدازدن ، همريشه با vac در زبان اوستائي و واژه واج vaj  در زبان پهلوي .

+ ولگ (valg) : برگ درخت ، همريشه با varg در زبان پهلوي و واكله valgeh در زبان زرتشتي .

+گاله (galeh) : جوال كه از يك طرف طولي باز شده باشد و براي حمل و نقل خاك و كود حيواني استفاده مي شود ، همريشه و همپيوند با gvawal در زبان پهلوي .

+ كمَه (kameh) : غربال بزرگ درشت پنجره ، همريشه با (kamats) در زبان زرتشتي .

+ رِسن (resan) : طناب نخي ، همريشه با rasan در زبان پهلوي .

+ لوُپ (lup) : لب ، همپيوند با laf در زبان پهلوي و luv در زبان اوستائي .

+ آزوقه (azughe) : خوراك – خوردني ، از واژه اوستائي (azu) آزو.

+آروم(aroum) : رام ، از واژه اوستائي arama   و واژه پهلوي  airima و واژه سانسكريت airimaiti  آسوده .

+آردا (arda) : ياري دهنده – بلند كن ، از واژه اوستائي (اردوَانَ  aredvan)  ياري دهنده .

+آزار (azar) : رنج ، شكنجه ، آسيب ، از واژه پهلوي آزار(azar) از ريشه اوستائي( za) به معني به خشم آمدن .

+ آزرُده (azordah) : دلشكسته – رنج ديده ،‌از واژه اوستائي آزرت (azareta) به معني رنج ديده

آستُوُنَ (astovn) : راحت – ساده ، از واژه اوستائي آستون (astavana) به معني ستايش كردن ،كاري را راحت انجام دادن و واژه پهلوي astitaبه معني ستايشگر – كاركردن بدون مشقت .

+ آشخال (asxal) : هر چيز دور ريختني – خاك روبه  ،  ،‌از واژه اوستائي آشخاليد (asxalid) مواد بي مصرف و بي ارزش.

+ آغ (aq) : بد زشت در زبان فارسي (ak آك) از واژه اوستائي اَغَ (aqa) به معني بد و زشت.

+ آل (al) : اجنه ، از واژه اوستائي (al) بيماري سختي كه زنان تازه زا تا هفت روز به آن دچار مي شوند.

+ آني (ani) : گذرا  ،  زود گذر ، از واژه اوستائي آنيا (ania) سريع – فوري .

+ اِبا (eba) : سرباز زدن در كاري از واژه اوستائي( eba) گستاخ – نافرمان .

+اِدا (ada) : نافرماني – شكلك در آوردن ، از واژه اوستائي( da) به معني حقه زدن – در پهلوي (ada)به معني گستاخ.

ارَج(arj) : بها – ارزش ، از واژه پهلوي (arj) ارج ، و در اوستا (areja) از ريشه(aoz) به معني گرامي داشتن از ريشه اَرگ(areg) به معني ارزيدن – ارج داشتن .

+ اُرِد (ord) :دستور دادن ، از ريشه واژه اَرتا (arta) به معني فرمان – حكم .

+اَسم (asm) : اسب – حيوان چهارپا ، از واژه اوستائي (aspa) و پهلوي (asp) و سانسكريت(asva) به معني حيوان چهارپاي (اسب) .

+ اُشتُر(ostor) : شتر ، از واژه اوستائي(ustra) و در پهلوي (ustor) و در سانسكريت(ustra) به معني شتر .

+ بِرمَه(bermah) : آب چشم – اشك چشم ، از واژه پهلوي (bermaca) به معني سرشك – اشك .

اَكاره(akare) : كاشتن، از واژه پهلوي (akarid) به معني كاريدن—كشتزار ،  كاشته شده .

+ اَندرز(andarz) : نصيحت ، پند ، از واژه اوستائي (han ، daz  هَن درز) كه هن han به هم+ درز، دوختن، (هن درز) به معني بهم دوختن – بهم پيوندزدن .

+ اُمبار(ombar) : انبار ، از واژه پهلوي (opar) به معني انباشتن روي هم و واژه پارسي باستان (hambara) به معني جايگاه نگهداري كالا .

 

» نگاهی به کتاب فرهنگ جامع گویش میمه ای(قسمت اول)

» نگاهی به کتاب فرهنگ جامع گویش میمه ای(قسمت دوم)

» نگاهی به کتاب فرهنگ جامع گویش میمه ای(قسمت سوم) 

نگاهی به کتاب فرهنگ جامع گویش میمه ای(قسمت چهارم)

ادامه دارد.....

+  نوشته شده در  ۱۳۹۱/۰۵/۲۱ساعت   توسط علی وطن خواه   |